Azərbaycanda kölgə iqtisadiyyatı (rəsmi iqtisadiyyatdan kənarda fəaliyyət göstərən iqtisadi fəaliyyətlər) ciddi problemlərdən biridir və ölkənin iqtisadi inkişafına maneə yaradır. Kölgə iqtisadiyyatı ilə mübarizə aparmaq üçün müxtəlif yollar mövcuddur:
1. Vergi itkiləri: Kölgə iqtisadiyyatı nəticəsində dövlət büdcəsinə daxil olan vergi gəlirləri azalır.
2. Rəqabətə mənfi təsir: Qeyri-rəsmi fəaliyyət göstərən müəssisələr qanuni fəaliyyət göstərən müəssisələrlə qeyri-bərabər şərtlər altında rəqabət aparır.
3. İnvestisiya mühiti: Kölgə iqtisadiyyatı şəffaflıq və etibarlılığı azaltdığı üçün xarici və daxili investisiyaların azalmasına səbəb olur.
4. Sosial müdafiə: Kölgə iqtisadiyyatında çalışan işçilər sosial müdafiədən və qanuni iş hüquqlarından məhrum olurlar.
5. İnflyasiya və makroiqtisadi sabitlik: Kölgə iqtisadiyyatı inflyasiyanın artmasına və makroiqtisadi sabitliyin pozulmasına səbəb ola bilər.
Mübarizə yolları nədir?
1. Şəffaflıq və Hesabatlılıq: Dövlət qurumlarında və özəl sektorda şəffaflığı artırmaq üçün elektron hökumət sistemləri və rəqəmsal hesabatlılıq mexanizmləri tətbiq edilməlidir.
2. Vergi Sisteminin Sadələşdirilməsi: Vergi sisteminin sadələşdirilməsi və vergi yükünün azaldılması müəssisələri və fərdləri vergi ödəməyə daha çox həvəsləndirə bilər.
3. Hüquqi və Tənzimləyici İslahatlar: Qanunvericilik və tənzimləmə islahatları vasitəsilə kölgə iqtisadiyyatına qarşı sərt cəzalar tətbiq edilməli və qanuni fəaliyyət üçün əlverişli mühit yaradılmalıdır.
4. İşçi hüquqlarının qorunması: Qeyri-rəsmi iş yerlərində çalışan işçilərin hüquqlarının qorunması və rəsmi iş yerlərinin təşviqi üçün əmək bazarının tənzimlənməsi və işçilərin hüquqlarının qorunması gücləndirilməlidir.
5. Maarifləndirmə və Təhsil: İqtisadiyyatın rəsmi sektorunun üstünlükləri və qanuni fəaliyyətin faydaları barədə ictimaiyyətə maarifləndirmə işləri aparılmalıdır.
6. İnnovativ texnologiyaların tətbiqi: Rəqəmsal ödəniş sistemlərinin genişləndirilməsi, blockchain texnologiyasının tətbiqi və digər innovativ həllərlə qeyri-rəsmi ödənişlərin qarşısı alınmalıdır.
7. Dövlət nəzarəti və monitorinq: Dövlət nəzarət orqanlarının fəaliyyəti gücləndirilməli və kölgə iqtisadiyyatı ilə məşğul olan müəssisələrin və fərdlərin aşkarlanması üçün effektiv monitorinq mexanizmləri tətbiq edilməlidir.
Bu tədbirlər kölgə iqtisadiyyatının həcmini azaltmağa və ölkənin iqtisadi inkişafını sürətləndirməyə kömək edə bilər. Tədbirlər görülürmü? Bunu, aydınlaşdırmaq üçün kiçik araşdırmaya ehtiyacımız olacaq.
Elnurə Abuşova
