Azərbaycanda vergi borcu olan şirkətlərin tenderlərdə qalib olması halına az rast gəlinmir. Bu hal ciddi problemlərə yol aça bilər. Bu problem həm dövlətin vergi gəlirlərinin azalmasına, həm də ədalətsizlik və qeyri-şəffaflıq məsələlərinə səbəb olur. Bu halın cəmiyyətə və dövlət büdcəsinə vurduğu ziyana nəzər salanda görürük ki, vergi borcu olan şirkətlər tenderlərdə qalib gəldikdə, dövlətin vergi gəlirləri azalır və maliyyə resursları qeyri-effektiv istifadə olunur. Vergi borcu olan şirkətlərin tenderlərdə iştirak etməsi digər qanuni fəaliyyət göstərən şirkətlər üçün qeyri-bərabər rəqabət mühiti yaradır.
Hansısa qüvvələrə arxalanan tenderləri qalib gələn vergi borcu olan şirkətlər işləri keyfiyyətsiz və səmərəsiz yerinə yetirə bilər, bu da dövlətin layihələrinin icrasını mənfi təsir edə bilər.
Necə mübarizə aparmaq olar? O şirkətlərin arxalarının məmurlara söykəndiyi aydın məsələdir.
Vergi borcu olan şirkətlərin tenderlərdə iştirakını qadağan edən qanunlar qəbul edilməlidir. Bununla yanaşı mövcud qanunvericilikdə olan boşluqların aradan qaldırılması və sərtləşdirilməsi təmin olunmalıdır.
Mərkəzləşdirilmiş məlumat bazalarının olmaması, yaxud zəif olması da bu hallara gətirib çıxarır.
Təcili dövlət qurumları arasında mərkəzləşdirilmiş məlumat bazaları yaradılmalı və vergi borcu olan şirkətlərin tenderlərdə iştirakının qarşısını almaq üçün bu məlumatlardan istifadə edilməlidir.
Vergi orqanları və tender təşkilatçıları arasında məlumat mübadiləsi gücləndirilməlidir.
Şəffaflıq və İctimai Nəzarət də bu situasiyada sözünü deyə bilər.
Tender prosesləri şəffaflıq prinsiplərinə əsaslanaraq həyata keçirilməli və ictimaiyyətin məlumat əldə etməsi asanlaşdırılmalıdır.
İctimai monitorinq qrupları və müstəqil audit orqanları tərəfindən tender proseslərinin yoxlanılması təmin edilməlidir.
Məsuliyyət artmalı, cəzalar sərtıəşməlidir.
Vergi borcu olan şirkətlərin tenderlərdə iştirakına icazə verən məmurlar və təşkilatlar məsuliyyətə cəlb olunmalı və cəzalandırılmalıdır. Korrupsiya halları aşkarlandıqda, ciddi hüquqi tədbirlər görülməlidir.
Bu xoşagəlməz hallar göstərir ki, vergi borcu olan şirkətlərin borclarının yığılması və tənzimlənməsi üçün effektiv mexanizmlər tətbiq edilməli, uyğun ödəniş planları və güzəştlər nəzərdə tutulmalıdır.
Bu tədbirlər Azərbaycanda tender proseslərinin şəffaflığını və ədalətliliyini artırmağa, vergi borclarının vaxtında yığılmasına və dövlətin maliyyə resurslarının səmərəli istifadəsinə kömək edə bilər.
Elnurə Abuşova
