“Risklərin təminat altına alınmasında həyat sığortalarının rolu” mövzusu, şəxsi və ailə maliyyə planlamasında önəmli bir yer tutur. Mövzu genişdir, Bu mövzu ətrafında aşağıdakları nəzərdən keçirək:
Bir çox ölkələrdə həyat sığortası, vergi üstünlükləri təqdim edir. Bu, sığortaçının vergi yükünü azaltmağa kömək edə bilər. Xarici ölkələrdə təcrübələrə nəzər salanda görürük ki, bir çox ölkədə həyat sığortası sistemləri müxtəlif xüsusiyyətlərə malikdir. Bu xüsusiyyətlər ölkənin iqtisadi vəziyyəti, qanunvericilik sistemi və sosial təminat siyasətinə əsaslanır.
Məsələn ABŞ-da müddətli həyat sığortası və ömürlük həyat sığortası ən çox istifadə edilən növlərdir. Vergi üstünlükləri sığorta ödənişlərinin vergi tutulmadan alınmasındadır. Yığım sığortaları vergi gecikdirilməsi imkanı təmin edir. Özəllikləri iri və rəqabətli bazar, fərdi və korporativ müştərilər üçün geniş çeşidin olmasındadır.
Böyük Britaniyada həyat sığortasının yığım və sığorta qarışığı forması var, vergi üstünlüyü sığorta ödənişlərinin vergi tutulmadan alınmasıdır. Sığorta ödənişləri və faizləri şəffaf və tənzimlənən bazar şərtlərinə uyğundur.
Kanadada daimi həyat sığortasının ödənişləri də vergi tutulmadan alınır. Orada iri və yaxşı tənzimlənən bazar, dövlət tərəfindən nəzarət həyat sığortasını dayanıqlı edir.
Yaponiyada da sığorta ödənişləri vergi tutulmadan alınır. Yığım sığortası vergi üstünlükləri təmin edir.
Çində müddətli həyat sığortası və ianə siyasəti həyata keçirilir. Yeni olsa da, vergi üstünlükləri artmaqdadır. Tez böyüyən bazar, dövlət tərəfindən tənzimlənən və dəstəklənən sistemə çevrilir.
Bəzi həyat sığortası növləri (məsələn, yığım həyat sığortası) həm də investisiya və yığım vasitəsi kimi istifadə edilə bilər.
Hər ölkədə həyat sığortası sistemlərinin unikal xüsusiyyətləri var. Hər bir ölkədə mövcud olan sığorta növləri, vergi üstünlükləri və bazar şəraiti fərqlidir.
Bəs Azərbaycanda vəziyyət necədir?
Azərbaycanda sığorta sektorunda müxtəlif sığorta növləri mövcuddur və vergi üstünlükləri də tətbiq olunur.
Həyat sığortası Azərbaycanda müxtəlif növlərdə mövcuddur, əsasən müddətli həyat sığortası və ömürlük həyat sığortası diqqəti cəlb edir.
Avtomobil sığortası vətəndaşların güvən xidmətinə çevrilib. Avtomobil sahibinin zərərli hadisələrinə qarşı sığorta təminatı təmin edir.
Mülkiyyət sığortası da vacibdir. Ev və əmlak, dəyərli əşyalar və sairələrin zərərli hadisələrə qarşı sığorta təminatıdır. Təəssüf ki, piarı zəif aparılır, mülk sahibləri sığortanın bu növünə can atmır.
Səyahət sığortası zamanın tələbidir, çünki səyahət zamanı zərərli hadisələrə qarşı təminat təmin edir.
Nəhayət, biznes sığortası. Şirkətlər üçün mənfəətli sığorta məhsulları, məsələn, iş fəaliyyətinin dayanıqlılığı, məsuliyyət sığortası və sairələr üçün vacibdir.
Azərbaycanda həyat sığortasına müvafiq vergi üstünlükləri təqdim edilir. Sığorta bazarına Dövlət
Sığorta Nəzarəti Komitəsi tərəfindən nəzarət olunur və sığorta şirkətləri üzrə sənədləşməyə, lisenziyalaşdırmağa və sığorta məhsullarının təklifinə dair tənzimləmələr tətbiq edilir.
Azərbaycan sığorta bazarı dinamik və inkişaf edən bir struktura malikdir. Müxtəlif sığorta şirkətləri fərqli sığorta məhsullarını təklif edir və müştərilərə geniş seçim imkanı təmin edir. Mütəxəssislər hesab edir ki, Azərbaycan sığorta şirkətləri arasında maliyyə dayanıqlılığı və güvənilirlilik səviyyəsi yüksəkdir və müştərilərin maliyyə təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədi ilə nəzarət olunur.
Bəzi həyat sığortası növləri investisiya və yığım vasitəsi kimi də xidmət edir. Bu növlər adətən “yığım həyat sığortası” kimi tanınır və sığorta sahibinə əlavə dəyər təmin edir.
Yığım həyat sığortası, uzunmüddətli maliyyə planlaması üçün əla bir vasitə ola bilər. Ancaq seçməzdən əvvəl, fərdi maliyyə məqsədlərinizi və riskləri nəzərə alaraq müxtəlif növləri və onların xüsusiyyətlərini müqayisə etmək vacibdir.
Həyat sığortası müxtəlif faydalar təmin etsə də, bəzi risklər və mənfi cəhətlər də mövcuddur. Həyat sığortasının risklərini nəzərə almaq və bu risklərə uyğun qərarlar vermək vacibdir.
İnvestisiyaların dəyəri düşə bilər, nəticədə yığımların dəyəri azalır və gələcək maliyyə planlarına mənfi təsir edə bilər.
Sığorta sahibinin təcili maliyyə ehtiyaclarını ödəmək üçün yığımını nağdlaşdırmaq istədiyi zaman və məbləğ itkilərilə qarşılaşa bilər.
Sığorta şirkətinin maliyyə vəziyyəti və dayanıqlılığı uzunmüddətli dövrdə vacibdir.
Unutmayaq ki, sığorta şirkətinin maliyyə çətinlikləri və ya iflası nəticəsində sığorta sahibinin təminatını itirmək riski mövcuddur.
Ölkədə həyat sığortası vergi üstünlükləri təmin etsə də, vergi qanunvericiliyində dəyişikliklər ola bilər. Vergi qanunvericiliyində dəyişikliklər nəticəsində gözlənilən vergi üstünlükləri itə bilər. Yaxud Sığorta sahibinin maliyyə planlarına və ehtiyaclarına uyğun olmayan bir sığorta növü seçilməsi nəticəsində maliyyə itkiləri yaşana bilər.
Risklərin Azaldılması Yolları
Sığorta seçməzdən əvvəl ətraflı araşdırma aparmaq və maliyyə məsləhətçisi ilə məsləhətləşmək vacibdir.
Sığorta şirkətinin maliyyə vəziyyətini və reytinqlərini nəzərə almaq lazımdır.
Həyat sığortası seçərkən bu riskləri nəzərə almaq və müvafiq tədbirlər görmək sığorta sahibinə daha etibarlı və məqsədlərinə uyğun seçim etməyə kömək edər.
Elnurə Abuşova,
Bu yazı Azərbaycan Sığortaçılar Assosiasiyasının “Risklərin təminat altına alınmasında həyat sığortalarının rolu” mövzusunda təşkil etdiyi yazı müsabiqəsi üçün yazılıb
